17 Temmuz 2019 Okyanus Asidifikasyonu
Okyanuslar atmosferdeki sera gazlarının dörtte birinden fazlasını soğurur. Karbondioksit güçlü bir sera gazıdır. Karbondioksit denizlerde çözünerek karbonik aside dönüşür ve bu da denizlerdeki asitlik seviyesini arttırır. Bu olayın geniş çapta yaşanmasına okyanus asidifikasyonu denir. Sanayi devriminden sonra atmosfere salınan karbondioksitin üçte birini denizler emdi ve bunun sonucunda denizlerdeki asitlik seviyesi %26 arttı.
Şu anki okyanus asidifikasyon hızı, son 300 milyon yılda olduğundan 10 kat daha hızlı şekilde ilerliyor. Bu da okyanus canlılarının okyanus kimyasına adaptasyonunu zorlaştırıyor. Afrika ve Amerika kıtalarının özellikle batı kıyılarındaki yukarı akış bölgesi asiditeden en çok etkilenen yerleri oluşturuyor. Azot ve fosfor bağları gibi besin öğeleri, besin zincirinin esasını oluşturur. Bunlar tek hücreli algler olan fitoplanktonlar tarafından tüketilirken son derece küçük hayvanlar olan zooplankton da bu alglerle beslenir; zooplankton ise balıkların yemidir. Bu nedenle yukarı akış bölgeleri, balıkçılık için özellikle verimli alanlardır. Buralarda dünyadaki biyolojik kütle üretiminin %7’si gerçekleşir ve balıkçılık ürünlerinin %25’i buralardan çıkarılır. Buralar milyonlarca insan için varoluşsal öneme sahip alanlardır. Ancak asidifikasyon tüm bu zenginliği tehdit eder.
Denizlerde biriken karbonik asit, deniz suyunu karbonat mineraline doymamış hale getirir ve bu sudaki yaşamda olumsuz etkiler meydana getirir. Kalsiyum karbonat su canlılarının çoğunun kemik ve kabuklarının yapı taşıdır. Sudaki karbonat eksikliği kabuk ve kemik yapılarını olumsuz etkileyeceğinden hayatta kalmakta zorlanırlar.
Örneğin pteropod (deniz kelebeği) canlısı kabuklu bir deniz hayvanıdır ve somon balıklarından balinalara kadar çoğu hayvanın besin kaynağıdır. Pteropodu 2100 yılı için tahmin edilen asiditede bir suyun içine koyduğumuzda kabuğu 45 gün içinde çözünür ve yaşamaya devam edemez.
(Photo credit: David Liittschwager/National Geographic Stock. Used with permission. All rights reserved. National Geographic Images.)
Bu gibi bir çok örnek okyanus besin zincirine zarar vererek marin birçok türün yaşamını tehlike altına sokar.
IPCC’nin yayınlanan son raporunda okyanus asidifikasyonu hakkında verilere de yer verilmiştir. Bu verilere göre; 1980’lerden beri, insan kaynaklı CO2 salınımlarının %20 ila %30’u okyanuslar tarafından emildi. Bu veri doğrultusunda, 1980’lerin sonundan bu yana okyanus pH seviyesi her 10 yılda bir ortalama 0.017-0.027 birim düştü. Ayrıca, kalsiyum kabuklu ve hareketsiz canlılar tarafından domine edilen sıcak su mercanları ve kayalık sahiller gibi bölgelerdeki canlı popülasyonların, ekstrem sıcaklıklar ve okyanus asidifikasyonu sebebiyle olumsuz etkilendiği belirtildi.
Kaynaklar:
https://tr.boell.org/tr/2017/06/07/asidifikasyon-asidik-gelecege-dogru
https://www.iucn.org/resources/issues-briefs/ocean-acidification
https://www.pmel.noaa.gov/co2/story/What+is+Ocean+Acidification%3F